έννοιες του μαθήματος
- Ζήτηση
- νόμος της ζήτησης
- καμπύλη της ζήτησης
- μετατοπίσεις της καμπύλης ζήτησης
- υποκατάστατο αγαθό
- συμπληρωματικό αγαθό
Πως σχηματίζονται οι τιμές των αγαθών.
εισαγωγή
Θα θυμόσαστε στη συζήτησή μας για το οικονομικό κύκλωμα ότι μιλήσαμε για τις δύο αγορές, η μία των αγαθών και υπηρεσιών και η άλλη των συντελεστών παραγωγής. Η λειτουργία του θεσμού της αγοράς είναι να φέρνει σε επαφή δύο ομάδες: τους αγοραστές και τους πωλητές ενός αγαθού και ανάλογα τη δύναμη της κάθε ομάδας καθορίζονται αφ’ενός η τιμή και αφ’ετέρου η ποσότητα του αγαθού που θα αγοραστεί και θα πουληθεί σε μία χρονική περίοδο. Στα επόμενα μαθήματα θα κάνουμε και πάλι χρήση ενός υποδείγματος όπως κάναμε και με οικονομικό κύκλωμα με σκοπό να απλοποιήσουμε την πραγματικότητα αφαιρώντας προς το παρόν τις λεπτομέρειες που όχι μόνο δεν συμβάλλουν στην κατανόηση αλλά ακόμη την δυσκολεύουν.
έννοια της Ζήτησης
Η Ζήτηση στα οικονομικά ορίζεται ως η επιθυμία για να αποκτήσουμε ένα αγαθό που όμως συνδυάζεται απαραίτητα με την ικανότητα του αγοραστή να το αποκτήσει σε δεδομένη τιμή. Δηλαδή, δεν φτάνει να επιθυμώ ένα αγαθό, θα πρέπει να έχω και το χρηματικό πόσο που αναλογεί στην τιμή του για να αναγνωριστεί ως ζήτηση στα οικονομικά.
Αν σε ένα απόγευμα σε μία καφετέρια αγοράστηκαν 250 φλιτζάνια καφέ στην τιμή των 2.70 ευρώ το φλιτζάνι, τότε, λέμε ότι στην τιμή των 2,90 ευρώ η ζήτηση για καφέ καπουτσίνο ήταν 250 φλιτζάνια το συγκεκριμένο απόγευμα.
Έτσι, εξηγείται γιατί ενώ στις φτωχές χώρες οι άνθρωποι έχουν ζωτικής σημασία ανάγκες, όπως για τροφή, φάρμακα, στέγη, εκπαίδευση, επειδή δεν συνοδεύουν αυτές τις ανάγκες με την ανάλογη αγοραστική δύναμη, δεν μπορούμε να μιλάμε για Ζήτηση, και αφού δεν υπάρχει ζήτηση δεν θα υπάρχει και η αντίστοιχη Προσφορά αυτών των αγαθών.
Νόμος της ζήτησης.
Στη διάρκεια του 2003, στη χώρα μας αγοράστηκαν 100 000 καινούργια αυτοκίνητα, με μέση τιμή διάθεσης €16.000. Επομένως, το 2003 η ετήσια ζήτηση για καινούρια αυτοκίνητα στην Ελλάδα στην τιμή των €16.000, ήταν 100 000 αυτοκίνητα.
Τι θα συμβεί στη ζήτηση αυτοκινήτων, αν η μέση τιμή μειωθεί από 16.000 ευρώ στα 12.000 ευρώ το αυτοκίνητο; Η ζητούμενη ποσότητα αυτοκινήτων θα αυξηθεί. Έστω, ότι θα αγοραστούν 200.000 αυτοκίνητα, 100.000 περισσότερα.
Και αντιστρόφως, αν η μέση τιμή ξεπεράσει τις €16.000, θα περιμένουμε να αγοραστούν λιγότερα από 100.000 αυτοκίνητα.
Η γραφική απεικόνιση της σχέσης αυτής παρουσιάζεται στο διάγραμμα 1.
Η ΚΑΜΠΎΛΗ ΤΗΣ ΖΉΤΗΣΗΣ της αγοράς αυτοκινήτων εκφράζει τη σχέση ζητούμενης ποσότητας και τιμής. Η σχέση αυτή είναι αντίστροφη, αφού η αύξηση της τιμής κάνει ορισμένους καταναλωτές να ακυρώνουν τις αγορές τους μειώνοντας την ζητούμενη ποσότητα. Αντιστρόφως, μείωση της τιμής παρακινεί νέους καταναλωτές να αγοράσουν το προϊόν
Η θέση της καμπύλης της ζήτησης εκφράζει αυτή την αντίστροφη σχέση μεταξύ τιμής και ζητούμενης ποσότητας ξεκινώντας από πάνω αριστερά και κινείται προς τα κάτω και δεξιά Η σχέση αυτή έχει ισχύ νόμου, δηλαδή, έχει καθολική εφαρμογή για το σύνολο των αγαθών και υπηρεσιών.
Προσοχή Για να ισχύει ο νόμος της ζήτησης θα πρέπει οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση να μένουν σταθεροί (ceteris paribus). Γι΄ αυτούς θα μιλήσουμε στη συνέχεια.
Μετατοπίσεις της καμπύλης της ζήτησης
Υπάρχει ένας αριθμός παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση και υποχρεώνουν την καμπύλη της ζήτησης να αλλάξει θέση, είτε προς τα δεξιά (αύξηση της ζήτησης), είτε προς τα αριστερά (μείωση της ζήτησης).
Οι παράγοντες αυτοί είναι:
- Το εισόδημα και το πλήθος των καταναλωτών
- Η τιμή του υποκατάστατου αγαθού
- Η τιμή του συμπληρωματικού αγαθού
- Οι προτιμήσεις των καταναλωτών
- οι προσδοκίες των καταναλωτών.
- Μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης λόγω μεταβολής του εισοδήματος και πληθυσμού.
Η ζήτηση για ένα αγαθό αυξάνει όταν το εισόδημα των καταναλωτών αυξάνει. Η επίδραση της αύξησης του εισοδήματος στη ζήτηση φαίνεται στο διάγραμμα 2.
Έστω, ότι η καμπύλη Ζ1 αφορά τη ζήτηση αναψυκτικών.
Στη τιμή ΟΑ αγοράζεται ποσότητα ΟΓ. Μετά την άνοδο του εισοδήματος ή της αύξησης του αριθμού των καταναλωτών η ποσότητα των αναψυκτικών που καταναλώνονται αυξάνεται, χωρίς μεταβολή της τιμής του προϊόντος
Τώρα αγοράζεται ποσότητα ΟΔ, αυξημένη κατά ΓΔ, ενώ η τιμή παραμένει ΟΑ. Έχει διαμορφωθεί μία νέα σχέση μεταξύ τιμής και ζητούμενης ποσότητας που εκφράζεται από την νέα καμπύλη ζήτησης Ζ2 και τοποθετείται δεξιά της αρχικής καμπύλης ζήτησης Ζ1.
Επομένως, αύξηση του αριθμού ή του εισοδήματος των καταναλωτών οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης του αγαθού και το αντίστροφο, μείωση του αριθμού ή εισοδήματος επιφέρει μείωση της ζήτησης του αγαθού.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας οφείλεται στη μεταβολή της τιμής του αγαθού και δηλώνεται με τη μετακίνηση κατά μήκος της ίδιας καμπύλης ζήτησης. Η μεταβολή της ζήτησης οφείλεται στην μεταβολή ενός ή περισσοτέρων από τους παράγοντες που προσδιορίζουν τη ζήτηση και απεικονίζεται με την μετατόπιση ολόκληρης της καμπύλης της ζήτησης είτε προς τα δεξιά (όταν η ζήτηση αυξάνει ) είτε προς τα αριστερά (όταν η ζήτηση μειώνεται).
2. Μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης λόγω μεταβολής της τιμής του υποκατάστατου
Δύο αγαθά θεωρούνται υποκατάστατα, όταν ικανοποιούν την ίδια ανάγκη περίπου το ίδιο καλά. Για παράδειγμα, το χοιρινό και το μοσχαρίσιο κρέας θεωρούνται υποκατάστατα, κόκα κόλα και πέπσι
Ζήτηση για χοιρινό κρέας.
Ας δεχθούμε ότι ακριβαίνει το μοσχαρίσιο κρέας. Σύμφωνα με το νόμο της ζήτησης όταν η τιμή του αγαθού αυξάνει η ποσότητα που αγοράζεται μειώνεται. Οι καταναλωτές που περιόρισαν την κατανάλωση του μοσχαρίσιου κρέατος αφήνουν ένα μέρος της ανάγκης τους για κρέας ανικανοποίητο. Γιαυτό θα αναζητήσουν το πλησιέστερο υποκατάστατο που είναι το χοιρινό κρέας.
Στο διάγραμμα 3, στην ίδια τιμή ΟΑ , μετά την αύξηση της τιμής του μοσχαρίσιου, θα αγοράζονται ΟΓ ποσότητες χοιρινό. Η κατανάλωση χοιρινού αυξάνεται κατά την ποσότητα ΒΓ. Η σχέση τιμής και ζητούμενων ποσοτήτων έχει αλλάξει στη αγορά του χοιρινού. Η νέα σχέση εκφράζεται από την νέα καμπύλη ζήτησης του χοιρινού Ζ΄ που βρίσκεται δεξιά της αρχικής καμπύλης ζήτησης Ζ.
Επομένως, αν η τιμή του μοσχαρίσιου κρέατος αυξηθεί, τότε, η ζήτηση του υποκατάστατου (χοιρινό κρέας) θα αυξηθεί και η καμπύλη ζήτησης του θα μετατοπιστεί προς τα δεξιά. Και το αντίστροφο, αν η τιμή μοσχαρίσιου κρέατος μειωθεί, η ζήτηση για χοιρινό θα πέσει αφού πολλοί από τους καταναλωτές θα μεταπηδήσουν στην αγορά του μοσχαρίσιου. Σαν συνέπεια, η καμπύλη ζήτησης για χοιρινό θα μετατοπιστεί προς τα αριστερά και αυτό σημαίνει ότι η ζήτηση για χοιρινό κρέας θα μειωθεί.
3. Μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης λόγω μεταβολής της τιμής του συμπληρωματικού।
Συμπληρωματικά θεωρούνται δύο αγαθά όταν συνδυαζόμενα ικανοποιούν την ίδια ανάγκη. Για παράδειγμα, καφές και ζάχαρη, εκτυπωτής και μελάνι
Στο διάγραμμα 4, η ζήτηση εκτυπωτών περιγράφεται από την καμπύλη ζήτησης Ζ. Αν υποθέσουμε ότι το μελάνι εκτύπωσης ακριβαίνει κατά 20%, τι θα συμβεί με τη ζήτηση εκτυπωτών; Στην τιμή ΟΑ αγοράζονται ΟΓ εκτυπωτές. Μετά την αύξηση της τιμής του μελανιού θα αγοράζονται μόνο ΟΒ ποσότητες εκτυπωτών. Οι ζητούμενη ποσότητα εκτυπωτών μειώθηκε κατά ΒΓ μολονότι, η τιμή των εκτυπωτών δεν άλλαξε. Προφανώς, ορισμένοι καταναλωτές ανέβαλλαν την αγορά εκτυπωτή θεωρώντας ότι το ακριβότερο μελάνι κάνει την χρήση του εκτυπωτή ασύμφορη. Έτσι, διαμορφώνεται μία νέα σχέση μεταξύ τιμής και ζητούμενης ποσότητας εκτυπωτών που αποτυπώνεται στην νέα καμπύλη ζήτησης Ζ΄ που βρίσκεται αριστερά της αρχικής καμπύλης ζήτησης Ζ.
Έστω ότι η τιμή του συμπληρωματικού (εκτυπωτικό μελάνι) αυξάνεται, τότε, η ζήτηση για εκτυπωτές θα μειωθεί και η καμπύλη ζήτησης για εκτυπωτές θα μετατοπιστεί προς τα αριστερά. Το αντίστροφο θα συμβεί αν η τιμή του συμπληρωματικού αγαθού μειωθεί, η ζήτηση του συμπληρωματικού θα αυξηθεί.
4. Μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης λόγω μεταβολής των προτιμήσεων των καταναλωτών.
Οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις προτιμήσεις των καταναλωτών είναι πολλοί και ποικίλοι. Για παράδειγμα, στο διάγραμμα 5 παρουσιάζεται η καμπύλη ζήτησης (Ζ) για όργανα γυμναστικής. Σύμφωνα με το διάγραμμα 5, στην τιμή ΟΑ αγοράζονται ΟΒ μονάδες οργάνων γυμναστικής. Νεώτερες πορίσματα επιστημονικών ερευνών συνδέουν τους πρόωρους θανάτους με την καθιστική ζωή. Η επίδραση του πορίσματος μεταβάλλει τις στάσεις και προτιμήσεις ορισμένων καταναλωτών προς ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής, και στρέφονται στην αγορά οργάνων γυμναστικής. Η αλλαγή στις προτιμήσεις εκφράζεται μέσω της δημιουργίας μίας νέας καμπύλης ζήτησης για όργανα γυμναστικής Ζ΄, που τοποθετείται στα δεξιά της Ζ. Έτσι, στην ίδια τιμή ΟΑ τώρα αγοράζονται ΟΓ ποσότητες οργάνων γυμναστικής.
Επομένως, όταν οι προτιμήσεις των καταναλωτών στρέφονται υπέρ ενός προϊόντος, τότε, η ζήτηση για το προϊόν αυξάνει και η καμπύλη ζήτησης του μετατοπίζεται προς τα δεξιά . Και αντίστροφα, όταν οι καταναλωτές υιοθετούν αρνητική στάση στο προϊόν, τότε, η ζήτηση του μειώνεται μετατοπίζοντας την καμπύλη ζήτησης προς τα αριστερά.
ΕΡΩΤΉΣΕΙΣ
1. Κατασκευάσετε , στο ίδιο διάγραμμα
(A) την καμπύλη ζήτησης με τα δεδομένα του πίνακα.
(Β) μία καμπύλη ζήτησης η οποία να δείχνει τα αποτελέσματα της μείωσης του εισοδήματος των καταναλωτών σε σχέση με την καμπύλη ζήτησης της ερώτησης Α.
(Γ) μία καμπύλη ζήτησης που να δείχνει ότι έχει αυξηθεί η τιμή του συμπληρωματικού του.
2. Απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν χρησιμοποιώντας διαφορετικά διαγράμματα για κάθε περίπτωση.
Α. Τι θα συμβεί στην καμπύλη ζήτησης των DVD, αν μειωθεί η τιμή των DVD players;
Β. Τι θα συμβεί στην καμπύλη ζήτησης για όργανα γυμναστικής σε περίπτωση αύξησης του φόρου εισοδήματος;
Γ. Πρόσφατες επιστημονικές έρευνες βεβαιώνουν ότι η κατανάλωση καφέ όχι μόνο δεν βλάπτει την υγεία των καταναλωτών, αλλά περιέχει χρήσιμες για τον οργανισμό αντιοξειδωτικές ουσίες που προλαμβάνουν καρδιοπάθειες. Πώς η είδηση αυτή θα επηρεάσει τη θέση της καμπύλης ζήτησης για καφέ;
Δ. Λόγω του έντονου ανταγωνισμού μία από τις εταιρίες αυξάνει τις δαπάνες διαφήμισης για το προϊόν της που είναι μία ορισμένη μάρκα επίπεδης τηλεόρασης. Πώς θα επηρεαστεί η θέση της καμπύλης ζήτησης της συγκεκριμένης τηλεόρασης;
Ε. Tι θα συμβεί στην καμπύλη ζήτησης για το ipad 1 μετά την ανακοίνωση της Apple ότι σε ένα μήνα θα κυκλοφορήσει το νέο ipad 2
ΣΤ. Εξηγήστε με διάγραμμα τη διαφορά των εννοιών: μεταβολή της ζήτησης και μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας.
Σημαντικό: στα διαγράμματά σας να χρησιμοποιείτε χάρακα. σε κάθε γραμμή που τραβάτε να δίνετε όνομα.
